Niech się święci 3 Maja

Dziś (środa 3 maja) - 226 lat po wiekopomnym wydarzeniu, jakim było uchwalenie Konstytucji 1791 roku, w Szczecinku odbyły się uroczystości upamiętniające ten ważny dla Polski i całego narodu moment.

Na Placu Wolności przed ratuszem - siedziba władz miasta, licznie zgromadzili się mieszkańcy Szczecinka. Były też poczty sztandarowe szczecineckich jednostek mundurowych - Policji Państwowej, Państwowej Straży Pożarnej i Straży Miejskiej. Oczywiście, nie zabrakło harcerzy, przedstawicieli szczecineckich samorządów - Urzędu Miasta, Starostwa Powiatowego i Urzędu Gminy, zakładów pracy, stowarzyszeń i organizacji społecznych a przede wszystkim mieszkańców Szczecinka, wśród nich młodzieży.

Uroczystość rozpoczęła się odegraniem Mazurka Dąbrowskiego. Później głos zabrał gospodarz obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja burmistrz Szczecinka Jerzy Hardie-Douglas.

- Pierwszą uchwaloną konstytucją, zwaną też ustawą zasadniczą była  konstytucja Stanów Zjednoczonych z 17 września 1787 roku, a drugą polsko-litewska Konstytucja 3 maja z 1791 roku - mówił m.in. burmistrz.

- Co roku występując przed państwem tu na Placu Wolności przypominałem o nowoczesnym podejściu Konstytucji 3 Majowej do opisania funkcjonowania państwa. Zwracałem uwagę na to, że 3 Majowa Konstytucja była nie tylko próbą ratowania kraju przed całkowitym wymazaniem go z mapy świata, ale też próbą przypomnienia, iż Polska przez wieki postrzegana była, jako kraj tolerancyjny, nielękający się obcych wpływów, będący gwarantem wolności i przestrzegania prawa. Taka była Polska Jagiellonów i taką miała być po 1791 roku.

- Konstytucja gwarantowała tolerancję religijną. Ustanawiała trójpodział władzy. Podkreślała niezawisłość sądów wobec Sejmu i Króla, czyli władzy ustawodawczej i wykonawczej.

- Po odzyskaniu niepodległości, w marcu 1921 roku Sejm uchwalił nową konstytucję, zwaną Konstytucją Marcową. Konstytucja Marcowa również gwarantowała trójpodział władzy z niezależną władzą sądowniczą.

- Cztery lata przed wybuchem II Wojny Światowej  w 1935 roku uchwalono tzw. Konstytucję Kwietniową. Konstytucja Kwietniowa budowała w Polsce system autorytarny. Prezydent stanowił władzę nadrzędną zarówno wobec sejmu, senatu, sił zbrojnych, ale też sądownictwa i administracji. W ten sposób w końcówce II Rzeczpospolitej zerwano z zasadą trójpodziału władzy.

- W 1946 roku organizatorami manifestacji 3 majowej w Szczecinku byli działacze mikołajczykowskiego PSL. Zaplanowano  mszę św. w kościele Mariackim, a potem pochód ulicami miasta. 2 maja ówczesny burmistrz Szczecinka zabronił organizowania pochodu. Jednak pochód się odbył. Uroczystości 3 Majowe przerodziły się w demonstrację przeciw komunistycznej władzy. Mająca symbolizować pogrzeb polskiej wolności i demokracji  niesiona na czele pochodu trumienka rozwścieczyła komunistów. Organizatorzy marszu, działacze PSL: Julian Chodoruk, Bronisław Kopacz i Antoni Lewański, zostali aresztowani i stanęli przed sądem. Dwóch pierwszych oskarżono o organizację manifestacji i próbę zbrojnego obalenia ustroju, a Antoniego Lewańskiego o pomaganie im poprzez wypożyczenie trumienki. Oskarżono ich o próbę zmiany przemocą ustroju państwa polskiego. Akt oskarżenia był gotowy już po dwóch miesiącach i w połowie lipca 1946 roku w ekspresowym tempie, po dwudniowej rozprawie, Bronisław Kopacz i Julian Chodoruk zostali skazani. Pierwszy na siedem, drugi na sześć lat więzienia. Trzeci z ludowców został uniewinniony.

- Obchody 3 Majowe są doskonałą okazją do publicznego rozważania roli konstytucji w życiu narodu i do refleksji na temat przestrzegania przez rządzących prawa opisanego w ustawie zasadniczej.

I dlatego właśnie 3 maja 1946 roku działacze mikołajczykowskiego PSL zaprotestowali w Szczecinku przeciw utrwalanej w Polsce zbrodniczej władzy komunistów. Władzy ludzi, którzy jawnie lekceważyli i naginali tworzone przez siebie od nowa karłowate prawo.

- Podręczniki prawnicze określają konstytucję, jako ustawę charakteryzującą się specjalnym, wyjątkowym procederem jej zmieniania - kontynuował burmistrz.

- Na straży konstytucji stoi Prezydent, a w większości państw Europy nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny niezależny od polityków Trybunał. Konstytucja. Chcę to powtórzyć: Na straży konstytucji stoi Prezydent a w większości cywilizowanych krajów nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny niezależny od polityków Trybunał Konstytucyjny.

- Przed rokiem zwracałem uwagę na to, że rządzący Polską dążą do sparaliżowania pracy Trybunału Konstytucyjnego, ostatniego miejsca obrony przed wszechwładzą tych, którym wydaje się, że uzyskali mandat do sprawowania władzy absolutnej. Mówiłem, że jawnie kpi się z Sądu Najwyższego, że upolityczniono w niespotykany od lat sposób media. Zdemolowano całą służbę urzędniczą. Pod pretekstem walki z terroryzmem, zalegalizowano inwigilowanie i podsłuchiwanie bez zgody sądów właściwie każdego, kogo tzw. „służby” chcą inwigilować.

- Po roku jesteśmy w dużo gorszej sytuacji, a eskalacja demontowania państwa prawa jest widoczna gołym okiem. Trybunał stał się karykaturalnym, uzależnionym od rządzących fasadowym ciałem, narzędziem do legitymizowania niekonstytucyjnych ustaw. Prokuraturą rządzi urzędujący minister, polityk partii rządzącej. Stojąca na straży niezależności sądów Krajowa Rada Sądownicza ma być podległa Sejmowi. To Sejm a nie gremia sędziowskie wyznaczą jej członków. Sejm, w którym rządzący mają bezwzględną większość.

- Po wprowadzeniu planowanej reformy sądownictwa, reformy, dzięki której minister będzie wyznaczał Prezesów Sądów i dopuszczał do sądzenia mianowanych przez siebie asesorów, z niezależności sądów i niezawisłości sędziów nie zostanie już nic. To będzie już definitywny koniec trójpodziału władzy. A trójpodział władzy to jedyna ochrona przed dyktaturą.

- Konstytucja jest gwarantem rozwoju kraju i bezpieczeństwa obywateli.

Obowiązująca, a uchwalona 20 lat temu w 1997 roku Konstytucja, opisuje nie tylko działanie państwa prawa. Konstytucja mówi też o odpowiedzialności za jej łamanie. Odpowiedzialność konstytucyjna odnosi się przede wszystkim do organów władzy wykonawczej. W Polsce organem orzekającym o odpowiedzialności konstytucyjnej jest Trybunał Stanu.

- Odpowiedzialność Konstytucyjną ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, a także w ograniczonym zakresie posłowie i senatorowie.

- Nic nie trwa wiecznie. Żyjemy w zjednoczonej Europie, Europie o utrwalonych standardach demokracji. Dlatego wcześniej czy później w Polsce powróci państwo prawa. W Polsce znów zacznie się przestrzegać konstytucji - podkreślił burmistrz.

- Nie możemy się bać. Nie możemy, mimo że to się wielu, również części słuchających mnie dzisiaj nie podoba, przy okazji takiego święta jak dzisiejsze przestać mówić o znaczeniu ustawy zasadniczej i o tym, że jest deptana. Bo państwo prawa opisała nam po raz pierwszy Konstytucja 3 Maja, a za nawoływania do przestrzegania konstytucji spędzili długie lata w więzieniu m.in. nasi mieszkańcy. Mieszkańcy uhonorowani tablicą pamiątkową, pod którą za chwilę złożymy kwiaty.

W czasie wystąpienia burmistrza doszło do nieprzyjemnego zgrzytu. Grupa działaczy szczecineckiego PiS i innych ugrupowań prawicowych oraz radni ugrupowania "Razem dla Szczecinka" w szczecineckiej Radzie Miasta, pod… przewodnictwem posłanki na Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Małgorzaty Golińskiej, weszli na Plac Wolności i ostentacyjnie, w milczeniu, złożyli kwiaty pod tablicą ku pamięci Juliana Chodoruka, Bronisława Kopacza i Antoniego Lewańskiego.

Po wystąpieniu burmistrza przyjętym przez uczestników uroczystości  gromkimi oklaskami, delegacje złożyły pod tablicą upamiętniającą mieszańców Szczecinka, którzy 3 maja 1946 roku odważyli się przeciwstawić komunistycznej władzy,, wiązanki kwiatów.

Tekst: Sławomir Włodarczyk

Foto: S. Włodarczyk/A. Remus

Video/montaż: Andrzej Remus