Honory dla Adama Giedrysa

To była wzruszająca uroczystość w towarzystwie licznie zgromadzonych mieszkańców Szczecinka.

Dziś (czwartek 22.03) po południu na fasadzie budynku przy ul. Kościuszki 10 miała miejsce uroczystość odsłonięcia pamiątkowej tablicy poświęconej znakomitemu mieszkańcowi Szczecinka Adamowi Giedrysowi. To właśnie w tym budynku krawiec - astronom przez lata mieszkał, pracował i obserwował gwiazdy. Gdyby żył, za kilka dni 26 marca, świętowałby jubileusz 100 urodzin.

Dzisiejszą uroczystość uświetniła córka pana Adama profesor dr hab. n. med. Stefania Giedrys-Kalemba. Czyniła to w towarzystwie burmistrza Jerzego Hardie-Douglasa.

Pani profesor nie kryła wzruszenia. - W tym domu spędziłam najpiękniejsze swoje lata, dzieciństwo i młodość, do momentu, gdy poszłam na studia do Szczecina i potem już do Szczecinka nie wróciłam - mówiła m.in. Stefania Giedrys.

- Jednak zawsze ilekroć przyjeżdżam do Szczecinka i widzę go coraz piękniejszym, to zawsze się wzruszam. Dziś jest szczególna chwila, bo przypomina mi ona najpiękniejsze moje lata. Jednocześnie przed oczami przewijają mi się obrazy z mojego życia. Bardzo dziękuję władzom miasta za przychylność w powstaniu komitetu organizacyjnego obchodów setnej rocznicy urodzin mojego Ojca.

Pani profesor dłuższą chwilę wspominała Ojca. Zaprosiła też wszystkich zebranych na uroczystości na otwarcie wystawy w Muzeum Regionalnym poświęconej życiu i astronomicznej pasji Adama Giedrysa.

Głos zabrał też burmistrz Jerzy Hardie-Douglas.

- Jestem bardzo zadowolony z faktu, że wreszcie fasadę budynku przy ul. Kościuszki 10 zdobi tablica ku pamięci naszego zasłużonego mieszkańca. Od wielu lat miasto czci pamięć swojego astronoma. Mamy rondo im. Adama Giedrysa, do niedawna jego imię nosiło jedno z gimnazjów. Miałem nadzieję, że właśnie w roku jubileuszu urodzin pana Adama powstanie obserwatorium astronomiczne i planetarium. Mamy piękny projekt. Niestety, tej inwestycji nie udało się nam zrealizować. Jestem jednak przekonany, że w niedługim czasie taki piękny i tak potrzebny miastu obiekt, powstanie.

- O panie Adamie można mówić w nieskończoność. Wielki człowiek, myślę, że w historii nowożytnej Szczecinka nie ma osoby bardziej godnej upamiętnienia niż Adam Giedrys - spuentował burmistrz.

Pani profesor w towarzystwie burmistrza dokonał aktu odsłonięcia tablicy pamiątkowej. Wcześniej spowijała ją flaga Szczecinka.

Tablicę wieńczy napis:

W tym domu w latach 1946-1997 mieszkał i pracował wilnianin, krawiec, żołnierz Armii Krajowej Adam Giedrys 1918-1997 wielki propagator astronomii, twórca obserwatorium astronomicznego, wychowawca kilku pokoleń młodzieży

Zwieńczeniem obchodów setnej rocznicy urodzin A. Giedrysa będzie specjalna konferencja naukowa - 13 kwietnia w Centrum Konferencyjnym Zamek.

Honory szczecineckiemu astronomowi oddał kilka dni temu Senat Rzeczpospolitej Polskiej, podejmując okolicznościową uchwałę. Czytamy w niej m.in.:

Senat Rzeczypospolitej Polskiej w 100 rocznicę urodzin Adama Giedrysa oddaje hołd uznanemu w świecie astronomowi – samoukowi, społecznikowi, patriocie walczącemu o niepodległą Ojczyznę, więzionemu i represjonowanemu przez władzę komunistyczną.

Adam Giedrys urodził się 26 marca 1918 r. we wsi Sidabry k. Wilna. Młodość spędził w Wilnie, gdzie ukończył szkołę krawiecką. Od początku wojny był związany ze Związkiem Walki Zbrojnej, a następnie z Armią Krajową.

Za działalność tę został odznaczony „Medalem Wojska” Rządu RP w Londynie. Po wojnie osiedlił się w Szczecinku, gdzie ukrywał się przed Służbą Bezpieczeństwa i NKWD pod przybranym nazwiskiem „Stanisław Błasiński”. Został skazany na 5 lat więzienia za przechowywanie broni w drugim procesie członków Bojowego Oddziału Armii (BOA) w Szczecinku. Pobyt w więzieniach (Szczecin, Wronki, Siedlce, Warszawa) przypłacił ciężkim rozstrojem zdrowia.

Zainteresowanie Adama Giedrysa astronomią zrodziło się w trakcie jego leczenia i długotrwałej rekonwalescencji. W celu obserwacji gwiazd zbudował, ze szkieł okularów i okularu z mikroskopu, pierwszą własną lunetę według pomysłu Galileusza, potem skonstruował dwa teleskopy typu Newtona, o średnicy lustra 125 mm i 250 mm. Stworzył obserwatorium astronomiczne w Szczecinku.

W maju 1971 roku dzięki jego osobistym staraniom, po raz pierwszy w Polsce miała miejsce wystawa skały księżycowej z misji Apollo 11. W 1972 r. gościł, na zaproszenie NASA, w USA.

Zmarł 26 grudnia 1997 roku.

Tekst i foto: Sławomir Włodarczyk