Miasto będzie chronić swoje zabytki

Aktualności

Miasto z Wizją / 20.02.2025 / Komentarze

Warto zadbać o naszą przeszłość

Na najbliższej sesji Rady Miasta (czwartek, 27 lutego) radni podejmą decyzję o przyjęciu do realizacji "Program Opieki nad Zabytkami Miasta Szczecinek na lata 2025-2028". Autorami tego "historycznego" opracowania są pracownicy biura Miejskiego Konserwatora Zabytków, zaś jego celem m.in. dokonanie charakterystyki zasobu zabytków oraz określenie obiektów i zespołów obiektów, które należy chronić i otoczyć opieką w najbliższych latach.

Na wstępie opracowania przedstawiono cele programu opieki nad zabytkami, informację dotyczącą aktów prawa polskiego oraz europejskiego regulujących zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, ocenę stanu dziedzictwa kulturowego miasta, założenia programowe, w tym kierunki działań i konkretne zadania do realizacji.

(…) Głównym beneficjentem realizacji programu jest społeczność lokalna, która bezpośrednio powinna odczuć efekty wdrażania celów i realizacji projektów ujętych w programie opieki nad zabytkami. Dotyczy to nie tylko właścicieli lub użytkowników obszarów i obiektów zabytkowych, ale również wszystkich mieszkańców, gdyż zachowane i należycie pielęgnowane dziedzictwo kulturowe wzbogaca wizerunkowo miasto i tym samym przesądza o jego atrakcyjności.

Studiując opracowanie dowiemy się, że najcenniejszymi elementami dziedzictwa kulturowego Szczecinka są zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego.

Największy powierzchniowo obszar zabytkowy miasta stanowi średniowieczny układ urbanistyczny obejmujący teren ograniczony ulicami: Jana Pawła II, Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Powstańców Wielkopolskich, Ordona, ulicami Junacką i Podwale. Teren ten w części północnej zdewastowany został współczesną zabudową, zacierającą ślady przebiegu historycznych ulic.

Drugim zabytkowym obszarem, zajmującym szczególną rolę w układzie urbanistycznym i krajobrazie Szczecinka jest Park Miejski o powierzchni 9 ha, rozciąga się wzdłuż jeziora Trzesiecko oraz pomiędzy ulicami: Jasną, Ordona, Pl. Sowińskiego, 3 Maja i Mickiewicza.

Wśród pozostałych zabytków nieruchomych wysokimi walorami charakteryzują się następujące obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego:

* wieża kościoła św. Mikołaja położona przy ul. Księżnej Elżbiety,

* południowe skrzydło Zamku Książąt Pomorskich, zwane skrzydłem Filipa II, przy ul. Mickiewicza 2,

* cerkiew prawosławna (dawna sala modlitw Towarzystwa Gminnego) przy ul. Szkolnej 6,

* spichlerz przy Pl. Sowińskiego 4,

* spichlerz przy ul. Junackiej 7,

* dwór wraz z parkiem przy ul. Bugno,

* budynek Szkoły Muzycznej im. Oskara Kolberga przy ul. 3 Maja 2,

* budynek Muzeum Regionalnego w Szczecinku przy ul. Szkolna 1,

* wieża ciśnień na wzgórzu św. Jerzego,

* kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny przy ul. 3 Maja 1,

* budynek Sądu Rejonowego przy ul. Bohaterów Warszawy 42,

* budynek Poczty Polskiej wraz z bramą wjazdową przy ul. Boh. Warszawy 36,

* budynek Szkoły Podstawowej nr 1 im. Adama Mickiewicza wraz z salą gimnastyczną przy Placu Wazów 1,

* budynek dawnego żydowskiego domu przedpogrzebowego przy ul. Wodociągowej,

* budynek dworca kolejowego przy ul. Dworcowej 1,

* ciężki schron bojowy typu B-werk przy ul. Kościuszki 93.

Do obiektów o wysokich walorach zabytkowych należy zaliczyć budynki sakralne związane z różnymi odłamami chrześcijaństwa:

1) wieża kościoła św. Mikołaja - późnogotycka pozostałość najstarszego szczecineckiego kościoła powstałego w XIV w. (wieża pochodzi z XVI w.),

2) kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny - powstały w latach 1905-1908 jako kościół ewangelicki,

3) kościół pw. Świętego Ducha - wybudowany w 1923 roku, którego bryła została zmieniona i rozbudowana w latach 2002-2003,

4) kościół pw. Świętej Trójcy - dawny dom gminy ewangelickiej powstały około 1910 roku i obecnie stanowiący cerkiew prawosławną,

5) kościół ewangelicko-augsburski - wzniesiony na przełomie XIX i XX w. na Wzgórzu św. Jerzego, jako dom przedpogrzebowy przedwojennej gminy żydowskiej,

6) kaplica cmentarna - powstała w 1910 roku na cmentarzu komunalnym.

Istotnym elementem dziedzictwa kulturowego miasta są tereny cmentarzy. W granicach Szczecinka znajduje się kilka cmentarzy historycznych, do których należą:

1) cmentarz komunalny przy ul. Władysława Cieślaka - cmentarz założony w 1842 roku z zachowanym historycznym układem kwater oraz zielni i urządzonym współcześnie lapidarium. Na terenie cmentarza znajduje się kaplica wybudowana w 1910 roku oraz współczesne pomniki: pomnik lotników amerykańskich wg projektu artysty rzeźbiarza Zygmunta Wujka z Koszalina, pomnik żołnierzy Armii Krajowej. Od strony południowej przylega do niego cmentarz wojenny,

2) cmentarz wojenny przy ul. Władysława Cieślaka - urządzony w latach 60. XX w., Na którym spoczywa 4429 żołnierzy radzieckich z 2 Frontu Białoruskiego oraz 39 żołnierzy polskich z I Armii Wojska Polskiego. Prochy ich ekshumowano ze 143 miejscowości i pobojowisk dawnych województw koszalińskiego, słupskiego i pilskiego. W centrum cmentarza wojennego usytuowany jest pomnik Zdobywców Wału Pomorskiego, zrealizowany wg projektu Melchiora Zapolnika i Romualda Grodzkiego,

3) dawny cmentarz ewangelicki na Wzgórzu św. Jerzego - usytuowany na wschodnim stoku wzniesienia, założony w XVII w. Jako cmentarz miejski, obecnie nieczynny, z zachowanym jedynie starodrzewiem?

4) dawny cmentarz ewangelicki w Trzesiece z zachowanym układem kwater i drzewostanem, obiekt nieczynny,

5) cmentarz żydowski z dawną kaplicą cmentarną (obecnie świątynią kościoła ewangelicko-augsburskiego), usytuowany w północno -zachodniej części Wzgórza św. Jerzego - obiekt niezachowany.

6) cmentarz żołnierzy napoleońskich, usytuowany w zachodniej części Wzgórza św. Jerzego, zwany cmentarzem dla ubogich - w latach 1812-1813 pochowano na nim żołnierzy napoleońskich zmarłych z wycieńczenia w czasie odwrotu Wielkiej Armii po klęsce w Rosji. Ku

Pamięci spoczywających wzniesiono w 1997 roku pomnik dłuta artysty Zygmunta Wujka. Cmentarz jest nieczynny.

Najstarszą szczecinecką nekropolią był cmentarz przy nieistniejącym kościele pw. św. Mikołaja w centrum miasta. Cmentarz był częściowo likwidowany w trakcie kolejnych inwestycji prowadzonych w XX i XXI w. Liczne pochówki odnajdowane w 2000 roku przy budowie obiektu handlowo-usługowego ekshumowano i pochowano w części lapidarium na cmentarzu komunalnym w Szczecinku. Następne groby zostały ekshumowane przy budowie funkcjonującej galerii handlowej

Hosso.

Z uwagi na fakt, że w dziejach Szczecinka istotną rolę odgrywało wojsko, ważnymi elementami dziedzictwa kulturowego miasta są obiekty militarne. Obecnie na obszarze miasta znajdują się:

* schrony bojowe stanowiące elementy umocnień Wału Pomorskiego - pierwsze obiekty odcinka Kloster i Neustettin powstały w latach 1934-1937, a następne zabudowania pod koniec działań II wojny światowej na przełomie 1944 i 1945 roku. Najcenniejszym obiektem jest schron typu B-werk znajdujący się przy ul. Kościuszki, który obecnie został zaadaptowany na potrzeby muzeum,

* budynek zbrojowni przy ul. Kościuszki 23 - wzniesiony w 1845 roku, w którym po 1945 roku mieściła się siedziba urzędu bezpieczeństwa; w latach 50. XX w. Przekształcony na mieszkania i pomieszczenia biurowe,

* zespół obiektów pokoszarowych pomiędzy ulicami: Kościuszki, Myśliwską i Polną - budowę rozpoczęto w pierwszych latach XX w. W rejonie ulic: Kościuszki i Myśliwskiej i ukończono około 1913 roku; w latach 30. XX w. Rozbudowano je o zespół obiektów przy ul. Polnej;

Obecnie zagospodarowane na cele mieszkaniowe lub usługowe, część obiektów została wyburzona,

* zespół obiektów pokoszarowych przy ul. Słowiańskiej - obiekty wzniesiono w latach 30. XX w.; Obecnie zagospodarowane na cele mieszkaniowe, szkolne, magazynowe i przemysłowe.

Historyczna zabudowa mieszkalna Szczecinka pochodzi głównie z drugiej połowy XIX w. Oraz z pierwszej połowy XX w. Najcenniejsze kamienice zachowały się przy ulicach: Bohaterów Warszawy,

Witolda Pileckiego, Limanowskiego, Lipowej, Koszalińskiej, Kościuszki, Władysława Bartoszewskiego, 1 Maja, Wojska Polskiego, Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warcisława IV, Zamkowej i Zielonej.

Do obiektów o wysokich walorach zabytkowych należy zaliczyć budynki użyteczności publicznej. W tej kategorii obiektów wymienić należy budynki urzędów i instytucji, szkół oraz budynek dworca kolejowego, pośród których najcenniejszymi są:

* ratusz miejski przy pl. Wolności 13,

* budynek Sądu Rejonowego w Szczecinku przy ul. Bohaterów Warszawy 42,

* budynek Urzędu Pocztowego nr 1 przy ul. Bohaterów Warszawy 36,

* budynek po nieczynnym Urzędzie Pocztowym nr 3 przy placu Zesłańców Sybiru 1,

* budynek Szkoły Muzycznej im. Oskara Kolberga przy ul. 3 Maja 2,

* budynek banku PEKAO SA przy ul. Mickiewicza 1,

* muszla koncertowa w Parku Miejskim,

* budynki plaży miejskiej nad jeziorem Trzesiecko,

* budynek przy ul. Władysława Bartoszewskiego 12,

* budynek I Liceum Ogólnokształcącego im. Księżnej Elżbiety w Parku Miejskim,

* budynek Szkoły Podstawowej nr 1 im. Adama Mickiewicza przy Placu Wazów 1,

* budynek Zespołu Szkół nr 2 przy ul. 1 Maja,